Хvний хэл бол хvн багаж хэрэгсэл vйлдвэрлэх авъяастайн зэрэгцээ хvн адгуус хоёрын хамгийн гол ялгааны нэг мєн. Хvн адгуус хоёрын бас нэг гоц ялгагдах шинж тэмдэг нь хvн хийсвэрлэн сэтгэх чадвартайд оршино. Хvн хийсвэрлэн сэтгэсэн зvйлээ єєрийн хэл яриагаар илэрхийлдгийг хvн бvхэн мэднэ.Хvн чухам хэдийд ярьж, ойлголцож сурсан нь єнєєг хvртэл тодорхой биш боловч наанадаж 40000 жилийн тэртээгээс хvн ярьж ойлголцох чадвартай болсон байх гэж шинжлэх ухаан vздэг юм билээ. Эдvгээ дэлхий дээр хvмvvн тєрєлхтний ярьдаг эсвэл бичгээр уламжилж vлдсэн хэлний тоог 2500-гаас 5000 гаруй байгаа гэж vздэг юм байна. Анхны vедээ энэ дэлхий дээр 10000 шахам хэл байсан бололтой гэх боловч мєхєж сєнєсєєр байгаад єнєєгийн энэ эринд єєр хоорондоо ихээхэн ялгаатай хэрнээ бие биетэйгээ хvйн холбов, гарал тєрлийн хэлхээ сvлбээтэй 12 том бvлэг хэл vлдсэний нэг алтайн хэлний бvлэгт багтдаг монгол хэл минь одоо л монголчууд бидний овлигогvй тєрх, сармагчин маягийн дууриамтгай зан араншингаас болоод мєхлийн замдаа орох нь уу даа гэж сэтгэл шаналж яваагаа нуугаад яахав. Єнгєрсєн зууны 50-иад оны vед ёстой л идэр залуудаа "Vнэн" сонинд ажиллаж байхдаа Б.Ринчен гуайг бараадан эрдмийн шимээс нь бага ч болов хvртэх аз тохиож, монгол хэлний найруулга зvйн талаар чамлахааргvй мэдлэг, туршлага олж авсан маань миний амьдралд ач буянаа хайрласан болохоор би тэр ачтай хvний хэлсэн сургасныг мартахгvйгээр барахгvй байн байн дурсах, ярих дуртай байдаг юм даа.
